Mitten wir im Leben sind / Mit dem Tod umfangen
Warner Berckmans
Het tweeluik sluit thematisch aan bij het basisconcept van “de reis” zoals dit is uitgewerkt om tot de architectuur van het crematorium te komen. De reis in een dubbele betekenis : enerzijds de reis als de beleving van het afscheids- en rouwproces en anderzijds de reis in overdrachtelijke zin van de overledene die de wereld van de levenden verlaat. De plaats voor dit werk is zeer bewust gekozen : in deze ruimte vindt het ultieme fysieke afscheid plaats. Dit is het stadium van de overgang tussen het lichamelijke zijn en het niet-meer-zijn. De dood en de crematie als scharnierpunt, een mogelijkheid tot transformatie. De blauwe kleur geeft het spanningsveld weer tussen het materiële en het geestelijke, tussen het fysieke waarneembare en het emotionele voelbare. De immateriële werking van de kleur blauw sluit aan bij het ongrijpbare of niet-bevattelijke van de dood als een onlosmakelijk deel van ons leven. Ook de titel verwijst daarnaar. De titel die daar eveneens naar verwijst is een fragment uit een door Luther vertaalde middeleeuwse hymne.
Beide panelen tonen een identiek, maar gespiegeld kleurverloop. Zij symboliseren het leven en de dood als twee gelijken op het scharniermoment van het overlijden. De betekenis van het kleurverloop is duidelijk. Zowel “de reis” van de overledene als het afscheids- en rouwproces van de achterblijvers worden er in verbeeld. Dit is de eerste betekenislaag.
Een tweede betekenislaag wordt gevormd door het toevoegen van tekst. De tekst die voor dit werk gebruikt wordt, is de met de hand uitgeschreven Latijnse versie van het verhaal van Orpheus en Eurydice uit de Griekse mythologie, zoals opgetekend door Ovidius in zijn Metamorfosen. Het vertelt het verhaal van Orpheus die zijn bruid Eurydice verliest als ze sterft aan de gevolgen van een slangenbeet, zijn mislukte poging om haar uit de onderwereld terug te halen, zijn verdere leven en uiteindelijk zijn eigen dood en weerzien met Eurydice. Dit is een universeel verhaal over het mentale proces van afscheid en aanvaarding en alle emoties rond dood en overlijden komen erin aan bod. Het tekstvlak wordt gebruikt als een verrijkend beeldend element, als doorlopend bindend element tussen de beide panelen en als drager van de derde betekenislaag.
De derde betekenislaag is er voor de toeschouwer één van persoonlijke interpretatie. De mythe van Orpheus en Euridyce kan de aanzet zijn om zijn eigen relatie met de overledene in gedachte te nemen. Door het overlijden krijgt de relatie tussen de dode en de achterblijvers een volledig nieuwe invulling. De dood verandert de verhoudingen, een louteringsproces ontstaat, de verhalen en de herinneringen krijgen hun definitieve vorm.
Een vierde betekenislaag hangt samen met het spiegelend effect van het glasoppervlak. Afhankelijk van standpunt en focus ziet de toeschouwer zichzelf weerspiegeld. De dood van een naaste doet ons onvermijdelijk ook over onze eigen eindigheid nadenken.